NOS Nieuws - Algemeen

De Surinaamse mensenrechtenactivist Stanley Rensch is gisteren op 84-jarige leeftijd overleden. Dat meldt de nieuwswebsite Waterkant. Rensch stond samen met schrijver Theo Para bekend als 'het geweten van Suriname' omdat hij zich inzette voor mensenrechten van Surinamers.

Hij werd geboren in 1940 in een groep die bij de Marrons hoort. De Marrons zijn mensen die afstammen van tot slaaf gemaakten, die op de vlucht sloegen naar de binnenlanden van Suriname.

Rensch studeerde pedagogiek in Utrecht, waar hij zijn Nederlandse vrouw ontmoette. Na zijn studie keerde Rensch in 1973 terug naar Suriname om daar te gaan werken op het ministerie van Onderwijs. Hij wilde het onderwijssysteem helpen verbeteren voordat het land (in 1975) onafhankelijk werd.

Na de staatsgreep in 1980 en de Decembermoorden in 1982, waarbij 15 kritische Surinamers werden gemarteld en vermoord, begon Rensch zich uit te spreken tegen het militaire regime van Desi Bouterse.

Moiwana '86

In 1986 werden in het dorp Moiwana tijdens de Binnenlandse Oorlog minstens 39 Marrons, onder wie vrouwen en kinderen, vermoord. In reactie op de moorden richtte Rensch de mensenrechtenorganisatie Moiwana '86 op, waarmee hij en vele vrijwilligers burgers hielpen die problemen hadden met schendingen van mensenrechten.

De mensenrechtenactivist werd vanwege zijn werk voor Moiwana '86 regelmatig geïntimideerd door het regime. Hij maakte in januari 1988 bekend dat vlak daarvoor, op oudejaarsdag, zes Marrons waren vermoord. Nadat hij dit wereldkundig maakte, werd hij opgepakt en urenlang verhoord.

Vanwege de bedreigingen en intimidaties van het regime woonde de mensenrechtenactivist af en aan in Suriname en in Nederland. In 1989 werd zijn huis, waar ook het kantoor van Moiwana '86 was gevestigd, beschoten. Hij raakte bij de aanval lichtgewond en enkele dagen na de beschieting werd hij door het Surinaamse leger beschuldigd van een overval. Uit angst voor arrestatie, vluchtte hij met enkele medewerkers naar Nederland.

In 1990 keerde Rensch terug naar Suriname, waar hij na het vredesakkoord van Kourou onderzoek bleef doen naar de moorden in Moiwana. Ook startte hij verschillende sociale projecten in de binnenlanden van Suriname en nam hij het op voor de binnenlandse bevolking.

Vanwege zijn gezondheid stopte Rensch halverwege de jaren 90 als directeur van Moiwana '86. Mede dankzij zijn inspanningen zijn de moorden in Moiwana internationaal erkend als een ernstige mensenrechtenschending.

De vier verdachten die vastzitten voor de ongeregeldheden rond de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv, vorige week donderdag, blijven nog twee weken in de cel. Ze worden verdacht van openlijke geweldpleging, heeft het Openbaar Ministerie bekendgemaakt.

Het gaat om twee minderjarigen van 16 en 17 jaar uit Amsterdam, een man van 19 uit Monnickendam en een 26-jarige Amsterdammer. De minderjarigen worden verdacht van het mishandelen van een onbekende man en het gooien van vuurwerk naar de mobiele eenheid.

De man uit Monnickendam zou stenen naar een ME-bus hebben gegooid. Ook had hij illegaal vuurwerk bij zich.

De 26-jarige man uit Amsterdam is als enige van de vier vrijdag aangehouden, de dag na de ongeregeldheden. Hij is opgepakt op basis van camerabeelden. Daarop is te zien dat hij op een oudere man afrent die hij met een riem lijkt te slaan.

Onderzoek inspectie

De Inspectie Justitie en Veiligheid stelt een onderzoek in naar de gewelddadige gebeurtenissen. Het onderzoek spitst zich toe op het functioneren van de politie en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Daar is toe besloten vanwege "de ongeregeldheden die tot veel maatschappelijke onrust hebben geleid, zowel nationaal als internationaal", zegt een woordvoerder.

Specifiek wordt onderzocht hoe de politie, NCTV en andere betrokkenen hebben gecommuniceerd en samengewerkt. De inspectie bekijkt ook waarom de politie bepaalde besluiten heeft genomen en welke informatie vanuit de NCTV is gedeeld over mogelijke dreigingen.

Het komt niet vaak voor dat de inspectie onderzoek doet naar het handelen van de politie. In 2023 deed de inspectie onderzoek naar het optreden van de politie bij een demonstratie van Kick Out Zwarte Piet in Staphorst. Daaruit bleek dat de politie betogers niet goed had beschermd tegen relschoppers.

De gemeenteraad van Amsterdam komt morgen om 12.00 uur bijeen voor een spoeddebat over de ongeregeldheden van vorige week.

Zo'n tienduizend studenten en oud-studenten krijgen geld terug van het kabinet, omdat ze op basis van een discriminerend algoritme zijn gecontroleerd op fraude met studiefinanciering. Minister Bruins van Onderwijs trekt 61 miljoen euro uit om de zaak recht te zetten.

Tussen 2012 en 2023 hanteerde DUO, dat de studiebeurzen verstrekt, een fraude-selectieprocedure waarbij uitwonende studenten met een migratieachtergrond eerder in beeld kwamen dan autochtone studenten. Een beurs voor uitwonenden is hoger dan die voor thuiswonende studenten.

Nadat NOS op 3 en Investico over de zaak publiceerden, zette toenmalig minister Dijkgraaf het fraudesysteem stop. Hij liet een onderzoek doen, waaruit bleek dat de aanpak "onbedoeld en onbewust tot indirecte discriminatie" had geleid. Hij bood daarvoor zijn excuses aan.

NOS op 3 maakte deze video over de fraudeopsporing van DUO:

Zijn opvolger Bruins gaat de boetes en terugvorderingen die op basis van het systeem zijn opgelegd, terugbetalen aan de betrokken studenten. Ze zijn gebaseerd op onrechtmatig verkregen bewijs, zeggen juristen van het ministerie, en worden daarom teruggedraaid.

Bij de controles op de uitwonendenbeurs zijn er zaken niet goed gegaan, zegt Bruins. "Dat is oneerlijk en we willen niet dat studenten bij het aanvechten van de besluiten in een juridisch moeras belanden. Ook willen we als kabinet leren van eerdere hersteloperaties, zoals bij het toeslagenschandaal. Daarom repareren we dit voor de studenten."

Ook bij ingetrokken beurs

Ook studenten van wie na controle de uitwonendenbeurs is ingetrokken en omgezet naar een thuiswonendenbeurs krijgen compensatie. Als ze op hetzelfde adres zijn blijven wonen krijgen ze het verschil tussen de thuiswonenden- en uitwonendenbeurs alsnog uitgekeerd.

Hoe en wanneer de boetes en terugvorderingen worden terugbetaald, moet nog worden uitgewerkt, zegt de minister. Op de website van DUO komt meer informatie.

Door de aangekondigde staking van werknemers van ProRail rijden er woensdagochtend tussen 06.00 uur 09.00 uur geen NS-treinen in Noord-Holland en in delen van Flevoland en Utrecht, meldt de NS.

Werknemers van ProRail staken voor een betere cao. De onderhandelingen tussen vakbond FNV en ProRail zijn vastgelopen. Daarom gaat de vakbond actie voeren. Bij de verkeersposten van ProRail in Amsterdam en Alkmaar wordt het werk neergelegd, en dit heeft ook gevolgen voor treinverkeer in Flevoland en Utrecht.

Ook later uitval

"Werknemers van ProRail hebben het recht om te staken", meldt NS. "Tegelijkertijd baalt NS van de hinder die reizigers hierdoor ondervinden." Na 09.00 uur wordt de dienstregeling weer opgestart, maar omdat dat tijd kost, vallen er in de rest van de ochtend mogelijk ook nog treinen uit of zijn die vertraagd.

Naar Schiphol rijden er woensdag tijdens de staking alleen treinen tussen Amsterdam Centraal en Schiphol Airport (vier keer per uur). Bij eerdere stakingsacties eiste de FNV dat ook het treinverkeer naar de luchthaven stil zou worden gelegd, maar daar stak de rechter meerdere malen een stokje voor.

Vrijdag is er opnieuw een werkonderbreking bij ProRail, dan in Utrecht/Amersfoort. Ook volgende week zijn er nog drie actiedagen.

Reden voor de stakingen is de FNV-eis van een loonsverhoging van 13 procent voor ProRail-personeel. Volgens de vakbond is die verhoging nodig omdat de vorige cao net voor een enorme inflatiepiek was afgesloten.

ProRail weigert aan die eis te voldoen en noemt die "niet realistisch". Het bedrijf bood tijdens de onderhandelingen een loonsverhoging van tot 8 procent. Vakbond CNV ging wel akkoord met dat eindbod.

De Koninklijke Marechaussee gaat met ingang van 9 december extra grenscontroles uitvoeren om mensensmokkel en illegale migratie tegen te gaan. Het kabinet heeft bepaald dat het vrije verkeer van mensen en goederen binnen Europa voorlopig voor een half jaar wordt ingeperkt.

Hoe intensief er gecontroleerd gaat worden is niet duidelijk. De marechaussee krijgt in ieder geval geen extra mensen om de controles uit te voeren, laat minister Faber (Asiel) weten. Of er dan minder marechaussees beschikbaar zijn op Schiphol? Het is volgens Faber een kwestie van prioriteiten stellen: "Dat kun je per dag of week bekijken."

Lidstaten van de EU mogen alleen weer grenscontroles invoeren als er sprake is van onvoorziene omstandigheden of in urgente gevallen. Het kabinet stelt dat er sprake is van een hoge instroom van asielzoekers en noemt de grenscontroles daarom gerechtvaardigd.

Duitsland doet het al

Op dit moment voert de marechaussee alleen steekproefsgewijs controles uit rond grensovergangen. Verschillende EU-lidstaten willen net als Nederland het grenstoezicht intensiveren. Duitsland heeft dat al gedaan om terrorisme en illegale immigratie tegen te gaan.

Ook Frankrijk doet het. Het gaat daarbij steeds om een tijdelijke maatregel van zes maanden, die eventueel verlengd kan tot maximaal twee jaar.

De grenscontroles werden al aangekondigd in het hoofdlijnenakkoord en maken ook onderdeel uit van de asieldeal die de coalitiepartijen vorige maand sloten. Verschillende deskundigen, en ook veel oppositiepartijen, betwijfelen of de uitzondering op de Europese regels voor deze situatie bedoeld is.

Economisch verkeer niet hinderen

Minister Faber heeft direct na het besluit van de ministerraad Brussel en de andere lidstaten geïnformeerd. Dat moet volgens EU-richtlijnen vier weken van tevoren, en dus kunnen de grenscontroles pas op 9 december beginnen.

De controles zullen zo plaatsvinden, dat ze het economisch verkeer en het forensenverkeer in de grensregio's zo min mogelijk hinderen. Op Schiphol en andere luchthavens wordt alleen gecontroleerd op risicovluchten.

De Koninklijke Marechaussee zegt nog niet inhoudelijk op het besluit te kunnen reageren, omdat de plannen nog worden bestudeerd.

Op het vliegveld bij de Duitse stad Leipzig heeft de douane veertien slangen in beslag genomen. Ze zaten verstopt in speelgoedvrachtwagens. Een van de slangen heeft de reis niet overleefd, meldt de Duitse douane.

De slangen waren vorige week woensdag gevonden in een zending vanuit Indonesië naar een adres het Verenigd Koninkrijk. Het gaat om negen kleine slakkenetende slangen (Pareas) die in een aanhanger van een speelgoedvrachtwagen zaten. In een andere speelgoedaanhanger zaten vijf jonge Pacifische boa's (Candoia paulsoni en aspera). Deze slangensoorten zijn voor de mens niet giftig.

Beide slangensoorten staan niet op de lijst van bedreigde diersoorten. Slangenexperts van het Senckenberg Instituut in Frankfurt werden geraadpleegd om te achterhalen om welke soorten het ging. De brandweer werd ingeschakeld om de dieren veilig weg te halen.

De slangen zijn inmiddels overgebracht naar de dierengeneeskundefaculteit van de Universiteit van Leipzig.

De bekende Britse tv-kok Jamie Oliver trekt zijn nieuwste kinderboek terug na kritiek vanwege stereotyperingen over de Australische inheemse bevolking. Ook de Nederlandse uitgave, Billy en de grandioze ontsnapping, wordt uit de handel gehaald, zegt uitgeverij VBK Media tegen de NOS.

De kritiek richt zich onder meer op een stuk waarin een inheems Australisch meisje uit een pleeggezin wordt ontvoerd door de slechterik in het verhaal. Voor de inheems Australische bevolking rakelt dit trauma's uit het koloniale verleden op.

In Australië werden tussen 1910 en 1970 zo'n 100.000 inheemse kinderen door de overheid, welzijnsorganisaties en de kerk onder dwang bij hun familie weggehaald. Deze kinderen kwamen in tehuizen of bij witte gezinnen terecht voor gedwongen assimilatie.

Communiceren met planten en dieren

Verder zegt het personage in Billy and the Epic Escape dat ze de gedachten van mensen kan lezen en met dieren en planten kan communiceren omdat dat "de inheemse manier" is. Daarnaast staan in het kinderboek van Oliver fouten door het mixen van verschillende inheemse talen.

Zo gebruikt het ontvoerde meisje dat uit Mparntwe of Alice Springs komt, woorden die juist uit het Gamilaraay komen. "Het getuigt van volstrekte minachting voor de enorme verschillen tussen de talen, culturen en gebruiken van de inheemse bevolking", zegt Sharon Davis van de belangrijkste Australische instantie voor inheems onderwijs tegen de BBC.

Excuses

Na de publicatie van het kinderboek riep die organisatie Oliver op om het boek uit de handel te halen. Ook prominente schrijvers die behoren tot de Australische inheemse bevolking spraken zich uit over het boek.

"We moeten hiervan leren en maatregelen nemen", zegt Penguin Random House. De uitgeverij heeft in overleg met Oliver besloten het boek uit de handel te halen. De Britse krant The Guardian schrijft dat de wereldberoemde tv-kok zijn excuses heeft aangeboden. " Het is nooit mijn bedoeling geweest om deze enorm pijnlijke kwestie verkeerd te interpreteren", zegt Oliver.

Amsterdam kijkt terug op, om met burgemeester Femke Halsema te spreken, gitzwarte dagen. Met niet alleen oplopende spanningen tussen bevolkingsgroepen, maar ook tussen politiek Den Haag en bestuurlijk Amsterdam. Na eerdere incidenten bij de opening van het Holocaustmuseum, de UvA-protesten en de herdenking van 7 oktober neemt de druk op Halsema toe.

Politiek verslaggever van het Parool David Hielkema vertelt in deze podcast hoe in Amsterdam de kritiek op Halsema inmiddels van alle kanten komt: vanuit de joodse gemeenschap, vanuit de moslimgemeenschap, vanuit rechtse én linkse politieke partijen.

Daarnaast is er de druk die vanuit Den Haag wordt opgevoerd, met PVV-leider Geert Wilders voorop. NOS-collega Nouschka van der Meijden vertelt wat er in de Haagse politiek nu gebeurt en wat de positie van premier Schoof daarin is. Zowel maatschappelijk als politiek vraagt dit moment om iemand die boven de partijen gaat staan. Maar is Schoof er in dit gepolariseerde debat wel voor álle Nederlanders?

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: IJsbrand Terpstra en Lars Hulshof

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren op allerlei platformen en hier via NPO Luister. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren.

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

NOS Amerika Kiest: iedere week praten de correspondenten van Bureau Washington je bij over het laatste nieuws rond de presidentsverkiezingen.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Na de grote brand op een parkeerterrein in Rijsenhout is het onderzoek naar de oorzaak in volle gang. De politie heeft nog geen verdachten aangehouden.

Vannacht brandden tientallen auto's uit op het parkeerterrein bij Schiphol. Werknemers van een aangrenzend bedrijf zeggen tegen de NOS dat ze op camerabeelden twee mensen hebben gezien die met jerrycans over het terrein liepen en de auto's in brand staken. Volgens hen is er sprake van een zakelijk conflict.

Ook het parkeerterrein zelf hangt vol met camera's. De politie zegt dat er camerabeelden zijn veiliggesteld, maar wil niets zeggen over wat erop te zien is. Een woordvoerder roept mensen met meer beelden of informatie op om zich te melden.

Bij daglicht is te zien dat de auto's totaal uitgebrand zijn:

In de nasleep van het geweld tegen Israëliërs in Amsterdam heeft Israël gisteravond een opvallende waarschuwing uit laten gaan. Israëliërs wordt geadviseerd de komende weken in het buitenland geen sport- of cultuurevenementen bij te wonen. Israël zegt aanwijzingen te hebben dat die mogelijk worden aangegrepen om landgenoten aan te vallen.

In een verklaring noemt de Israëlische veiligheidsraad bijeenkomsten in Britse steden, Brussel, Amsterdam en Parijs. De ogen zijn nu vooral gericht op de Franse hoofdstad, waar het Israëlische nationale voetbalteam donderdag speelt tegen Frankrijk.

In Parijs nemen mensen al voorzorgsmaatregelen:

De Franse minister van Binnenlandse Zaken Bruno Retailleau heeft gezegd dat de wedstrijd doorgaat. "We mogen ons niet laten afschrikken", sprak hij, om eraan toe te voegen dat er een scala aan veiligheidsmaatregelen zal gelden.

Massale politie-inzet

De Parijse politie zet 4000 agenten in. 2500 van hen zullen rond het stadion opereren, de andere 1500 op andere plekken in de stad, bijvoorbeeld in het openbaar vervoer. Verder worden nog eens 1600 begeleiders ingezet bij de wedstrijd.

Politiechef Laurent Nuñez van Parijs zegt dat geweld niet zal worden geaccepteerd. Rond het stadion zal een gebied worden aangewezen waarin de strengste anti-terreurmaatregelen gelden. Dat betekent onder meer grootschalig fouilleren en het doorzoeken van tassen.

In Amsterdam ging het juist mis nadat de Israëlische fans na de wedstrijd tegen Ajax weer waren teruggekomen in het centrum.

President Macron is van plan om de wedstrijd donderdag in Parijs bij te wonen. Volgens een van zijn medewerkers moet zijn aanwezigheid gezien worden als "een boodschap van broederschap en solidariteit na de onacceptabele antisemitische acties" in Amsterdam.

Lone wolves

In Israël worden geregeld waarschuwingen gegeven om alert te zijn in het buitenland, maar de waarschuwing van nu is opvallend breed geformuleerd. "Pro-Palestijnse/terrorisme-supporters", zoals de Israëlische autoriteiten het verwoorden, zouden onder het mom van protesten en demonstraties geweld willen plegen tegen Israëliërs. Ook zouden eenlingen, of 'lone wolves', te midden van protesten kunnen toeslaan, staat in de verklaring.

Het advies is niet alleen om weg te blijven van evenementen en protesten, maar ook om niet zichtbaar te zijn als Israëliër of jood. Zo wordt geadviseerd niet zelf op eigen naam een taxi te bestellen maar dat te doen via bijvoorbeeld het hotel waar iemand verblijft.

De wedstrijd van donderdag is niet het enige evenement in Parijs waar zorgen over zijn. De dag ervoor is er een gala van een pro-Israël-organisatie die banden heeft met extremistische Israëlische kolonisten. Ook heeft de rechtse Israëlische zionistische jeugdvereniging Betar Joden opgeroepen die dag juist te protesteren tegen antisemitisme.

Op de gastenlijst van het gala staat ook de ultrarechtse Israëlische minister van Financiën Smotrich, die er openlijk voor uitkomt dat hij Palestijnen wil verdrijven van door Israël bezette gebieden. Hij is fel tegenstander van een overeenkomst met Hamas en wil dat Israël doorvecht, ook als dat ten koste gaat van de gijzelaars. Vorig jaar riep hij op tot de vernietiging van een Palestijns dorp op de bezette Westoever, nadat Hamas daar twee kolonisten had gedood. De Israëlische krant Haaretz omschreef hem als oorlogsmisdadiger.

De bijeenkomst waarvoor Smotrich is uitgenodigd is besloten, maar in Frankrijk is vanuit de Joodse gemeenschap een oproep aan hem gedaan om weg te blijven. In een artikel in de krant Le Monde veroordelen vertegenwoordigers van religieuze en culturele joodse organisaties Smotrich' komst naar Parijs. Of Smotrich daadwerkelijk komt, is onduidelijk.

Nederlandse banken en andere financiële instellingen moeten zich beter voorbereiden op minder wereldhandel en meer cyberaanvallen. Daarvoor waarschuwt De Nederlandsche Bank (DNB).

De wereldhandel wordt belemmerd omdat landen in toenemende mate hun eigen industrie en economie willen beschermen. Dat protectionisme heeft invloed op de economie en het financiële systeem en leidt tot onzekerheid, staat in het rapport.

"Het geopolitieke klimaat is de afgelopen jaren aanmerkelijk guurder geworden," zegt Steven Maijoor, directeur Toezicht van DNB.

Cybersecurity

DNB waarschuwt ook voor een toename van het aantal cyberaanvallen. Maijoor: "Landen zetten tegen elkaar uiteenlopende middelen in om hun invloed op het wereldtoneel te behouden of vergroten, besluitvorming in andere landen te beïnvloeden of toegang te krijgen tot kennis en technologie."

DNB benadrukt dat financiële instellingen niet alleen hun cybersecurity op orde moeten hebben, maar ook goed moeten kijken met welke softwareleveranciers ze werken. Ook een goede back-up van de systemen is belangrijk zodat, als het mis gaat, de financiële dienstverlening weer veilig kan worden opgestart.

Trump

Na de kredietcrisis in 2009 vielen wereldwijd banken om. Een aantal grote banken werd door overheden van de ondergang gered. In de jaren daarna zijn er daarom internationale afspraken gemaakt over om banken stabieler te maken.

Toch is DNB ook op dit punt bezorgd, met name over het beleid dat de komende Amerikaanse president Trump mogelijk gaat voeren: "Er zijn internationale afspraken over wat banken wel en niet mogen, maar die zijn gebaseerd op het idee dat de Verenigde Staten meedoen. We weten dat Trump een dereguleringsagenda heeft."

In een woning in Heerhugowaard is de politie bezig met onderzoek in verband met een vermissingszaak uit 2021. De destijds 67-jarige Albert Visser wordt sinds februari 2021 vermist. Hij woonde in het huis dat nu wordt onderzocht.

Visser werd pas in oktober, negen maanden later, door een vriend als vermist opgegeven. Sindsdien is er niets meer van hem vernomen. Zijn vermissing werd toen zorgwekkend geacht, maar de politie ging niet direct uit van een misdrijf.

De politie gaat er inmiddels van uit dat hij door een misdrijf om het leven is gebracht, onder meer omdat er al jaren niets meer van hem is vernomen. "Het gaat om een volwassen man die financiële problemen had. Hij kon ook naar het buitenland zijn vertrokken", zegt een woordvoerder van de politie tegen de regionale zender NH.

'We willen alles uit de kast halen'

In en rond de woning doet de politie de komende dagen uitgebreid onderzoek. We gaan ook in de tuin graven, want je weet maar nooit. We willen alles uit de kast halen", zegt de woordvoerder.

"Ten tijde van zijn vermissing in 2021 zaten we in een lockdown. Hij was destijds dus veel thuis en er waren ook weinig mensen op straat. Het onderzoeken van de woning geeft ons hopelijk meer aanwijzingen."

Er is ook een verdachte in de zaak, maar die is nog niet aangehouden. "Je kunt mensen formeel aanmerken als verdachte, maar je moet wel voldoende aanleiding hebben om iemand aan te houden", zegt de woordvoerder. "We onderzoeken nog of die verdachte een mogelijke rol heeft gespeeld."

Gemeenten lijken weinig van elkaar te leren als het gaat om ongeregeldheden tijdens de jaarwisseling, meldt Omroep Gelderland na onderzoek. Gemeenten waar het vaak misgaat, informeren vooral bij buurgemeenten over hun aanpak maar kijken niet naar andere gemeenten in het land met vergelijkbare problemen.

Een van die plekken waar het tijdens oud en nieuw vaak uit de hand loopt, is het Gelderse dorp Hedel in de gemeente Maasdriel. Afgelopen nieuwjaarsnacht kwam de Mobiele Eenheid meermalen in actie. Agenten en hulpverleners zijn toen bekogeld met zwaar vuurwerk, glas en stenen. Agenten liepen gehoorschade of een hersenschudding op en deden aangifte van poging tot doodslag,

De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) deed in 2017 onderzoek naar de veiligheidsrisico's tijdens de jaarwisseling en had toen ook enkele aanbevelingen. Zo werd gemeenten aangeraden om ideeën uit te wisselen. "Zorg ervoor dat gemeenten van elkaar leren door beter gebruik te maken van elkaars ervaringen en goede voorbeelden."

Vooral in contact met buurgemeenten

Jaren later lijken gemeenten dat advies volgens Omroep Gelderland niet over te nemen. De omroep deed navraag bij negen gemeenten verspreid over het hele land waar tijdens oud en nieuw ongeregeldheden zijn: Alphen aan den Rijn, Altena, Hoeksche Waard, Koggenland, Maasdriel, Noardeast-Fryslân, Rhenen, Woudenberg en Zuidplas.

Uit reacties van de gemeenten blijkt dat ze vooral contact hebben met buurgemeenten, maar niet kijken naar gemeenten met vergelijkbare problemen elders in het land. Maasdriel probeert bijvoorbeeld de kunst af te kijken bij Zaltbommel. Alphen aan de Rijn laat zich informeren via gemeentekoepel VNG.

Twee gemeenten hebben aangegeven wel het land in te gaan. Zo vraagt de Utrechtse gemeente Rhenen Urk, Staphorst en Altena om advies en informeert Noardeast-Fryslân bij diverse gemeenten in de noordelijke provincies.

'Succesverhalen niet of nauwelijks uitgewisseld'

"Je zou verwachten dat gemeenten met elkaar ervaringen delen, maar dat doen ze niet", zegt Ira Helsloot, hoogleraar Besturen van Veiligheid aan de Radboud Universiteit. "Ze zijn wanhopig aan het nadenken terwijl ze, als ze gehoord hadden dat in een andere gemeente een bepaalde aanpak werkt als een trein, dat zo hadden kunnen kopiëren. Dat ze dat niet doen is verbazingwekkend."

Ook veiligheidsdeskundige Jelleke van Rantwijk van Veiligheidsinstituut COT weet dat er succesverhalen van gemeenten zijn die niet tot nauwelijks worden uitgewisseld. Als voorbeeld noemt ze vuurwerk- of droneshows in gemeenten waar een vuurwerkverbod geldt. "Deze initiatieven hebben vaak veel bezoekers en dragen bij aan rust", zegt ze.

Met elkaar om tafel gaan

Tweede Kamerleden die de omroep sprak vinden het belangrijk dat gemeenten beter moeten samenwerken om ongeregeldheden tijdens de jaarwisseling te voorkomen. "We zien veel gemeenten worstelen met de aanpak en op te veel plekken gaat het ieder jaar hartstikke fout. Een voor de hand liggende oplossing is om ervaringen uit te wisselen", reageert Michiel van Nispen (SP).

Joost Eerdmans van JA21: "Deze gemeenten zijn elke keer bezig en ze proberen van alles, maar proberen ieder voor zich het ei van Columbus te vinden." Songül Mutluer van GroenLinks-PvdA pleit voor een vuurwerkverbod. "Tot die tijd is een betere communicatie en een brede samenwerking tussen gemeenten noodzakelijk, zodat iedereen kan leren van succesverhalen."

Eerdmans vindt dat minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) moet organiseren dat gemeenten met elkaar om tafel gaan om ervaringen uit te wisselen. Ook Van Nispen vindt hulp hierbij gewenst.

De Antwerpse politie heeft zes mensen in de Joodse wijk van de stad aangehouden omdat zij vermoedelijk van plan waren Joden aan te vallen. Dat bevestigt een woordvoerder van de Antwerpse politie aan de NOS.

Volgens de woordvoerder hadden meerdere jongeren in de wijk afgesproken om "over te gaan tot een soortgelijke actie" als in Amsterdam. Daar belaagden relschoppers vorige week supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv.

De Antwerpse politie onderschepte vorige week berichten op sociale media waarin jongeren opriepen tot geweld tegen Antwerpse Joden. Als gevolg daarvan is het politietoezicht in de wijk verhoogd.

De meeste Joden wonen in Antwerpen in de diamantwijk en daaromheen. Het is een van de wijken met het grootste aantal orthodoxe joden ter wereld.

Bivakmutsen

Vanwege het verhoogde risico had de politie de bevoegdheid om in het gebied mensen op te pakken die onder meer met bivakmutsen of vlaggen rondliepen. Ook als zij het gebied niet wilden verlaten als de politie daarom vroeg, konden zij worden opgepakt.

Onder de opgepakte mensen bevinden zich volgens de politie "enkele minderjarigen". Zij zijn nadat de dreiging in de wijk voorbij was weer vrijgelaten.

In de buurt van het Harmoniepark werden jongeren door de politie aangesproken en gecontroleerd. Dat waren volgens de woordvoerder veelal minderjarigen. "De meesten hadden goede bedoelingen" meldt de woordvoerder. "Maar er was ook een aantal dat zin had in actie. Een van die minderjarigen die wij aanhielden, had een bivakmuts op zak. Dat doe je niet zomaar."

'Nog volop bezig met het onderzoek'

Uit welke hoek het geweld komt, vindt de woordvoerder "moeilijk om te zeggen". "We zijn nog volop bezig met het onderzoek." De politie zegt er niet van uit te gaan dat er sprake is van een georganiseerde groep. "Er worden vanuit een aantal hoeken berichtjes gestuurd. Jongeren gaan daarop in of willen wel eens kijken. Ze zijn nieuwsgierig naar wat er daar gebeurt."

De politie hoopt met de verhoogde zichtbaarheid in de wijk "een signaal te hebben afgegeven". Volgens de woordvoerder volgt de Joodse gemeenschap de berichten "net als wij met argusogen", maar staat de politie nauw in contact met hen. "Zij hebben wel wat angst. Dan hopen wij dat we als politie een antwoord kunnen bieden op de spanning die er is."

Na de gebeurtenissen en het geweld vorige week in Amsterdam laait in de politiek de discussie over integratie weer op. Nederland heeft een integratieprobleem, zeggen diverse bewindslieden van het kabinet en ook fractievoorzitters van coalitie- en oppositiepartijen.

VVD-staatssecretaris Nobel van Participatie en Integratie sprak vandaag voor en na de wekelijkse kabinetsvergadering van een "groot integratieprobleem" omdat volgens hem "een groot deel van de islamitische jongeren" de Nederlandse normen en waarden niet onderschrijft. Nobel lichtte verder niet toe waar hij zijn uitspraak op baseert. De staatssecretaris noemde, net als andere bewindslieden, de gebeurtenissen van vorige week "ontoelaatbaar".

Volgens Nobel is de oorzaak van wat er in Amsterdam gebeurde "veel breder" dan alleen het integratieprobleem, en waren islamitische jongeren niet de enigen die over de schreef gingen. Hij spreekt van "een taboe dat we niet uit de weg moeten gaan". Bij de beelden van aanvallen op supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv hoorde Nobel "Arabische teksten". Volgens Nobel weet je dan "dat het jongeren met een Arabische achtergrond zijn".

Eerder dit weekend zei VVD-leider Yesilgöz op de website van de partij dat de Nederlandse vrijheden "onder druk staan" en dat we dit "moeten benoemen."

Op NPO Radio 1 zei Yesilgöz vanmorgen dat "alle maatregelen die Jodenhaat tegengaan overwogen moeten worden". Ook het intrekken van een dubbele nationaliteit moet volgens haar bekeken worden, maar die wetten zijn er nog niet, benadrukte ze. Verder zei Yesilgöz dat het probleem breed aangepakt moet worden. Dat begint volgens haar thuis, op school, en in moskeeën.

Daders opsporen

Op het CDA-congres zaterdag sprak partijleider Bontenbal van een "integratiecrisis". PVV-leider Wilders reageerde via X met een oproep dat iedereen die zich schuldig maakte aan strafbare feiten het land uit moet.

Staatssecretaris Nobel ziet niets in die oproep. "Dat is heel moeilijk bij mensen met een Nederlands paspoort", zegt hij. Nobel zegt aan een actieplan te werken en hoopt dat "zo snel mogelijk" te presenteren. Over de inhoud van het plan liet Nobel nog niet veel los. Hij zei dat het onder meer om betere inburgering, hogere taaleisen en het onderschrijven van de Nederlandse normen en waarden moet gaan.

Minister Van Weel van Justitie noemt het geweld van vorige week "weerzinwekkend" en zegt dat er hard gewerkt wordt om alle daders op te sporen.

Het kabinet werkt aan een 'antisemitisme-strategie' en hoopt daar nog deze week mee te komen, zegt Van Weel.

'Geen olie op vuur'

GroenLinks-PvdA leider Timmermans wil, zodra er een feitenrelaas is, in debat met het kabinet. "Dan kunnen we bespreken wat we hiervan kunnen leren, en hoe we de voedingsbodem voor antisemitisme en toenemende spanningen kunnen wegnemen" schrijft hij in een blog op op de GroenLinks-PvdA website.

Timmermans schrijft verder dat politici die het wangedrag van de daders van donderdagnacht "afschuiven op Nederlandse moslims niet bijdragen aan de oplossing", maar het "probleem vergroten".

"Bestrijd haat niet met haat, en maak niet hele bevolkingsgroepen verantwoordelijk voor de daden van individuen. Nederlandse moslims worden nu collectief schuldig gemaakt aan het geweld van relschoppers en crimineel tuig. De leider van de grootste coalitiepartij roept zelfs op tot deportaties", schrijft Timmermans, waarmee hij verwijst naar PVV-leider Wilders.

'Geen waarschuwingen vanuit Israël'

Berichten vanuit Israël dat Nederlandse inlichtingendiensten zijn gewaarschuwd door Israël kan minister Van Weel niet bevestigen. Hij zegt dat hij alles heeft laten checken, maar dergelijke waarschuwingen zijn "vooralsnog niet gevonden".

Vermoedelijk woensdag debatteert de Tweede Kamer over de gebeurtenissen in Amsterdam en de nasleep daarvan.

Kijk hier hoe staatssecretaris Nobel reageert op het geweld van afgelopen week:

Grote delen van het oosten van Pakistan hebben te maken met extreem veel smog. Door de luchtvervuiling zijn scholen en openbare ruimtes de komende week gesloten. Ook wordt aan inwoners gevraagd om thuis te werken en niet te veel de straat op te gaan.

De smog heeft onder meer miljoenensteden Lahore en Faisalabad in zijn greep en strekt zich uit naar het oosten, richting India. Ook de Indiase hoofdstad New Delhi kampt met smog.

De luchtkwaliteitsindex van het Zwitserse bureau IQAir kwam de afgelopen week meermaals boven de 1000 uit. Een waarde van boven de 300 wordt gezien als gevaarlijk voor de gezondheid. Donderdag kwamen de waarden in Lahore, met 13 miljoen inwoners de op een na grootste stad van het land, uit op 1917.

Smog is een mix van luchtvervuiling en mist die als een dikke, troebele laag in de lucht blijft hangen.

De smog is zo heftig dat op satellietbeelden van NASA te zien is hoe groot het probleem is:

Het oosten van Pakistan heeft vaker te maken met grote hoeveelheden smog, maar de autoriteiten noemen de huidige situatie extreem. De provincie Punjab is met 127 miljoen inwoners dichtbevolkt. Een groot deel van de luchtvervuiling komt dan ook van de miljoenen voertuigen die door de steden rijden en de vele fabrieken die er staan.

In het najaar komt daarbij dat boeren in de omgeving akkers na de oogst in brand steken. Dit doen ze om hun velden snel klaar te maken voor de volgende oogst.

Ook wordt er in de wintermaanden veel koude lucht uit de Himalaya naar de regio aangevoerd, wat ertoe leidt dat de smog nog meer blijft hangen dan in de zomermaanden. Experts verwachten dat de smog daardoor de komende weken alleen nog maar zal toenemen.

Probleem wordt jaarlijks groter

Ziekenhuizen in Pakistan worden overspoeld met patiënten die lijden aan de gevolgen van de vervuiling zoals ademhalingsproblemen. Het inademen van smog kan op de lange termijn leiden tot astma, hart- en longziekten, kanker en andere aandoeningen aan de luchtwegen.

De Pakistaanse regering probeert al jarenlang een oplossing te vinden voor het probleem, dat jaarlijks groter wordt. Zo rijden er vrachtwagens door de steden die water sproeien om het aantal stofdeeltjes te verminderen. Een langetermijnoplossing, zoals het verbeteren van het openbaar vervoer, kost tijd.

Er heeft volgens het Kremlin helemaal geen telefoongesprek plaatsgevonden tussen Donald Trump en de Russische president Poetin over de oorlog in Oekraïne. "Er was geen gesprek", zegt Kremlin-woordvoerder Peskov tegen Russische media. "Dit is volkomen onwaar, dit is pure fictie."

De Amerikaanse krant The Washington Post meldde eerder vandaag dat Trump op 7 november, na zijn winst van de presidentsverkiezingen, met Poetin sprak vanuit zijn huis in Mar-a-Lago in Florida.

In het telefoongesprek met Poetin zou Trump erop hebben aangedrongen de oorlog in Oekraïne niet te laten escaleren. De krant baseerde het verhaal op basis van verschillende bronnen die "van de zaak op de hoogte" waren. Ook persbureau Reuters maakte melding van het telefoongesprek, op basis van een bron.

Privé

Woordvoerder Peskov beschrijft de berichtgeving van The Washington Post en Reuters als "het duidelijkste voorbeeld van de kwaliteit van de informatie die nu wordt gepubliceerd, soms zelfs in redelijk gerespecteerde publicaties".

Vanuit de entourage van Trump wordt niet inhoudelijk gereageerd op de berichtgeving. Trumps woordvoerder zegt tegen Amerikaanse media geen commentaar te geven "op privégesprekken tussen president Trump en andere wereldleiders".

Contact gehouden

Poetin heeft zelf bevestigd noch ontkend dat hij afgelopen donderdag gesproken zou hebben met Trump, maar volgens het Kremlin dateert het laatste telefoongesprek tussen de twee van juli 2020. Poetins laatste telefoongesprek met een Amerikaanse president vond volgens Moskou plaats op 12 februari 2022, met huidig president Joe Biden.

Journalist Bob Woodward schreef in zijn boek War dat Trump na zijn presidentschap nauw contact hield met Poetin. Trump zou als ex-president meerdere keren met Poetin gebeld hebben. Dat is door zowel het kamp-Trump als het Kremlin ontkend.

Apeldoorn staat bovenaan de lijst van gezondste gemeenten in Nederland, gevolgd door Maastricht, Groningen, Nijmegen en Arnhem. Dat blijkt uit het tweejaarlijkse onderzoek Gezonde Stad Index van onderzoeksbureau Arcadis. Apeldoorn scoort vooral hoog op het onderdeel 'gezonde gemeenschap'; het aantal misdrijven is er laag en de sociale samenhang hoog.

De onderzoekers zien landelijk een forse toename van angst- en stressgevoelens. In Apeldoorn is die stijging minder dan in andere steden. Waarschijnlijk is dat te danken aan het groene karakter van de stad, schrijven de onderzoekers.

Het onderzoek is uitgevoerd in 25 grote gemeenten. Twee jaar geleden voerde Groningen de lijst nog aan als gezondste stad van Nederland. Groningen staat dit keer op de derde plek en scoort nu juist minder op het onderdeel waar Apeldoorn hoge ogen gooit. Het aantal geregistreerde misdrijven is er toegenomen en ook het 'relatief grote aantal verkeersongevallen met letsel of zelfs de dood tot gevolg' nam daar de afgelopen jaren toe.

De 25 gemeenten zijn door de onderzoekers gerangschikt per deelgebied. Daarbij valt op dat Groningen, Maastricht en Nijmegen het beste scoren met 'gezonde bouw'. Volgens de onderzoekers is daar sprake van als het gaat om "een ruim opgezette en schone stad met voorzieningen om de hoek en de huisarts en het ziekenhuis dichtbij". De onderzoekers stellen dat alle onderzochte steden minder ruim zijn geworden. "Dat heeft alles te maken met het beleid van binnenstedelijke verdichting", staat in het rapport. Toch leidt dat niet direct tot extra vervuiling, want bijna alle steden worden als schoner ervaren.

Apeldoorn scoort het laagst op 'Gezonde Mobiliteit' . Het ontbreekt daar vooral aan veilige fietsroutes en ook is het geen stad waar mensen makkelijk lopend van A naar B kunnen komen. De hoogste score voor mobiliteit is voor Nijmegen. Die stad blinkt vooral uit in (snel)fietsroutes 'van hoge kwaliteit'. Ook het openbaar vervoer in Nijmegen krijgt een goede beoordeling.

Onderaan de lijst van gezonde gemeenten staat Rotterdam. Die stad scoort het laagste van alle gemeenten op 'Gezonde Gemeenschap'. Vooral het gevoel van veiligheid en de mogelijkheden om te herstellen van stress laten te wensen over, stellen de onderzoekers.

Voor het zesde jaar op rij start vandaag het Sinterklaasjournaal met roetveegpieten. In 2019 stapte de NTR af van de volledig zwart geschminkte pieten, sindsdien zijn ook bij de landelijke intocht en veel andere gemeenten alleen roetveegpieten te zien. Maar niet overal.

Kick Out Zwarte Piet (KOZP) kondigde vorige week aan om tijdens de komende intochten op verschillende plekken actie te voeren. Mogelijk richt het protest zich dan ook op roetveegpieten met "racistische kenmerken", zoals lippenstift en oorringen.

De groep publiceerde een lijst met 23 steden en dorpen. "Daar zijn de intochten niet racismevrij en moeten we van ons laten horen", zegt voorman Jerry Afriyie. "We hebben ongeveer 40 plekken benaderd met het verzoek om tot een feest voor alle kinderen te komen. Met iets minder dan de helft zijn we in gesprek", zegt hij.

De plekken waarmee ze er niet zijn uitgekomen staan op de lijst. Het gaat onder andere om Appingedam, Workum, Coevorden, Almelo en Sas van Gent.

'Zwarte Piet Light'

De NOS belde met meerdere steden en dorpen. Het sinterklaascomité uit Sas van Gent liet in eerste instantie weten voor volledig zwart geschminkte pieten te gaan, maar kwam daarvan terug na spoedoverleg. "We hebben toch besloten om over te stappen op roetveegpieten", zegt een woordvoerder.

Meer plekken die op de lijst van KOZP laten weten al roetveegpieten te hebben. Sommige besturen zeggen dat al langer te doen. "We zijn daarom ook verbaasd dat we op de lijst staan, we doen dit al jaren zo", zegt Edwin Boomstra, die betrokken is bij de intocht in Coevorden.

Afriyie verbaast het minder. "De richtlijnen zijn heel duidelijk als het gaat om hoe een roetveegpiet eruit moet zien", zegt hij. Hij zegt dat het niet alleen om schmink gaat.

"We stellen ook andere eisen, zoals stoppen met rode lippenstift en oorringen. Niet voor onze lol, maar omdat je er anders gewoonweg nog steeds een racistische karikatuur mee in stand houdt. We zien dat sommige comités kiezen voor een soort middenweg, maar met een Zwarte Piet light bestrijd je racisme niet."

Sas van Gent meldt nu te kiezen voor roetveegpieten zonder oorringen en rode lippenstift, maar zegt de afropruiken niet meer op tijd te kunnen vervangen omdat de pietenpetten dan niet meer passen. De stichting laat weten altijd als doel te hebben gehad "om een feestelijke en plezierige sfeer te creëren voor jong en oud".

Westland

Op de gepubliceerde lijst staan meerdere plekken die onder de gemeente Westland vallen. Het gaat om De Lier, Wateringen, Naaldwijk en 's Gravenzande. Bart Kester, die namens de sinterklaascomités het woord doet, zegt dat bij de afgelopen intochten in De Lier en 's Gravenzande volledig zwart geschminkte pieten waren.

"Er spelen meerdere belangen. Sommige voorzitters zijn ook ondernemer, ze hebben ook rekening te houden met hun klanten", zegt Kester.

Toen KOZP afgelopen jaar demonstreerde tijdens de intocht in De Lier, kwamen voorstanders van Zwarte Piet dat verstoren. Vanwege veiligheidsredenen maken de comités in die plaats en 's Gravenzande nu niet bekend wat voor pieten er zullen zijn.

"We weten het ook nog niet en willen tegelijkertijd alle mogelijke schade beperken", zegt Kester. De gemeente is volgens hem op alle mogelijke scenario's voorbereid.

KOZP stopt

Na tien jaar actievoeren is dit voor KOZP het op een na laatste jaar. Volgend jaar heft Nederland Wordt Beter zichzelf op, waar deze campagne onderdeel van is.

"Niemand van ons vindt het leuk om te moeten protesteren, we doen het omdat we het belangrijk vinden en tegelijkertijd hebben we een deadline gesteld", zegt Afriyie. "Waar we aan het begin heel Nederland moesten aanspreken, gaat het nu nog om enkele plekken. Het wordt tijd om het stokje door te geven aan de samenleving.

In deze terugblikvideo zie je hoe de discussie over de kleur van Piet door de jaren heen is gevoerd:

In Rotterdam heeft vannacht een zware explosie de complete gevel van een portiek verwoest. De ravage is enorm, maar volgens de politie raakte niemand gewond.

Op beelden is te zien dat de brokstukken tot aan de overkant van de straat liggen. Verschillende ruiten zijn gesprongen en op straat liggen meerdere brokstokken. Een auto die voor de flat stond raakte beschadigd. De explosie gebeurde in de Wickenburgstraat.

De politie doet onderzoek naar de zaak en heeft nog niemand aangehouden.

In dezelfde straat was er eerder dit jaar ook al een explosie. Toen ontstond er een kleine brand.

Het is onduidelijk of de twee explosies iets met elkaar te maken hebben.