De Amerikaanse anti-lhbti-activist Anita Bryant is op 16 december op 84-jarige leeftijd overleden. Haar familie heeft dat vandaag bekendgemaakt. Haar strijd tegen homorechten gaf internationaal juist een impuls aan de emancipatiebeweging en leidde in Nederland bijvoorbeeld tot de eerste Pride en een protestlied door de Zangeres Zonder Naam.
Bryant had een bescheiden carrière als zangeres en reclamemodel voordat ze in de jaren 70 internationaal naam maakte met haar verzet tegen gelijke rechten voor lhbti'ers. Nadat ze in 1958 als 18-jarige een missverkiezing had gewonnen, volgden enkele mierzoete hitjes als Paper Roses, In My Little Corner of the World en Till There Was You. Eind jaren 60 zette ze haar bekendheid in om de sinaasappelindustrie van Florida te promoten met slogans als "Ontbijten zonder sinaasappels is als een dag zonder zonneschijn".
Landelijke bekendheid kreeg ze toen ze in Miami de aanval opende op een plaatselijke verordening die discriminatie op basis van iemands geaardheid verbood. Bryant zei dat ze vooral bang was dat de christelijke school van haar kinderen nu niet meer openlijk homoseksuele leraren kon weigeren. Ze richtte daarom de organisatie Save Our Children op, later Protect America's Children genoemd omdat hulporganisatie Save the Children protesteerde.
'Kwaadaardig'
In interviews omschreef ze homoseksualiteit als kwaadaardig en een gruwel. "Homoseks is nog maar het begin van de ontaarding", waarschuwde ze bijvoorbeeld in een interview met Playboy. "Alles raakt verdorven, je begint met alcohol en drugs en het is allemaal zo verrot dat homoseksuelen uiteindelijk zelfmoord plegen."
Haar strijd was succesvol: de anti-discriminatiemaatregel werd door 69 procent van de kiezers in Miami weggestemd. Ondertussen roerde de lhbti-gemeenschap zich echter ook in reactie op Bryants verzet. De ontluikende emancipatiebeweging organiseerde protesten en pride-bijeenkomsten om tegenspel te bieden.
Ook in Nederland bleef een reactie niet uit. In juni 1977 hielden activisten de eerste Internationale Homobevrijdings- en solidariteitsdag, een evenement dat jaarlijks zou terugkeren als Roze Zaterdag. Medeorganisator Maaike Meijer noemde het evenement een directe reactie op de uitlatingen van Bryant, die volgens haar ongekend openlijk opriep mensen terug in de kast te jagen.
"We vonden het schokkend wat daar gebeurde in Amerika, die echte hetze, heksenjacht", blikte ze vorig jaar terug. Gekleed in het wit trokken daarom zo'n 2000 betogers door Amsterdam, voornamelijk vrouwen omdat de Lesbische Alliantie het voortouw had genomen.
Luister, Anita!
Geïnspireerd door Provo en de Kabouterbeweging was het voornamelijk een ludieke actie, die goed viel. "Mensen vonden het wel leuk, we werden helemaal niet uitgescholden, er was geen agressie", herinnert Meijer zich. "We vonden ook vooral dat we iets te vieren hadden, in plaats van dat we zeiden 'O, o, we worden zo onderdrukt'. "
De actie kreeg enkele maanden later navolging met een benefietavond in het Amsterdamse Concertgebouw: The Miami Nightmare. Met optredens van Adèle Bloemendaal, Martine Bijl en Jos Brink werd geld ingezameld om een protestadvertentie te kopen in het Amerikaanse weekblad Time. Zangeres Zonder Naam Mary Servaes maakte zich onsterfelijk als voorvechter van de beweging met het lied Luister, Anita!
"In haar hoofd zit een heel duivels plan", waarschuwde de zangeres in haar lied. "Maar beste vent, hou gerust van je vriend. En strijd voor je rechten, desnoods ervoor vechten. Waar ze jou van beschuldigt, heb jij niet verdiend".
Het tegengeluid raakte Bryant persoonlijk. Optredens werden afgezegd, ze ontving doodsbedreigingen en moest vrezen voor haar baan als sinaasappelmodel.
Op een persconferentie in 1977 werd door een betoger een bananentaart in haar gezicht gegooid. "Gelukkig was het fruit", zei ze nog voordat ze snikkend om vergeving bad voor de belager.
Als voorvechter van traditionele waarden en normen bleef ze in christelijke kringen populair. Ze bracht platen uit met religieuze muziek en werd daarvoor tot drie maal toe genomineerd voor een Grammy.
Schokkend voor haar achterban was dan ook het bericht in 1980 dat ze wilde scheiden van haar man. Veel aanhangers konden niet begrijpen dat de vrouw die zo had gestreden voor het gezin als hoeksteen van de samenleving haar eigen relatie niet kon redden. Bryant trouwde later met een jeugdliefde.
Bryant verdween steeds verder naar de achtergrond, al bleef ze even gelovig en strijdbaar als voorheen. Toen haar eigen kleindochter op haar 21ste tegenover haar uit de kast kwam, antwoordde Bryant dat homoseksualiteit niet bestaat en dat ze zou blijven bidden dat haar kleindochter haar ongelijk zou inzien.
